Bölge ülkeleri başta olmak üzere dünyanın birçok ülkesinden üst düzey temsilciler Dünya Ekonomik Forumu (WEF) zirvesi için Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da bir araya geldi. Gazze savaşı zirvenin en önemli konusu olurken, İsrail’in davetli olmadığı zirvede olası ateşkes ve uzun vadeli çözüm planları bağlamında çok sayıda görüşme gerçekleştirildi. 7 Ekim’den bu yana yedinci Ortadoğu turu kapsamında Riyad’a giden ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da olası Refah operasyonu, ateşkes anlaşması ve İsrail-Suudi Arabistan normalleşmesine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
DEĞİŞİM ŞANSI
Hamas’a iletilen son teklifi “İsrail açısından olağanüstü derecede cömert” olarak nitelendiren ABD’li Bakan, grubun kararını “hızlı bir şekilde vermesi gerektiğini” belirterek, “Doğru karar vereceklerinden umutluyum” ifadelerini kullandı. Olası bir ateşkes anlaşmasıyla sahadaki “dinamiklerde temelden bir değişim” olabileceğini kaydeden Blinken, bölgedeki insani yardımların arttırılması için ise bir ateşkese ulaşılmasını beklememeleri gerektiğini söyledi. Blinken ile aynı etkinlikte konuşan Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri de Blinken’ın açıklamalarına pararlel şekilde, Hamas’a sunulan teklifin “her iki tarafın da pozisyonlarını göz önünde bulundurduğunu” ifade ederek, anlaşma sağlanmasından “umutlu” olduğunu söyledi.
NORMALLEŞME TEMASLARI
ABD’nin Riyad ve Tel Aviv arasında normalleşmeyi sağlamak üzere yaptığı temaslara da değinen Blinken, Washington yönetiminin Suudi Arabistan’a vereceği güvenlik garantilerinden oluşan paketin neredeyse tamamlandığını söyledi. Blinken, “Ancak bundan sonra normalleşmenin sağlanabilmesi için Gazze’de sükunetin sağlanması ve Filistin devletinin kuruluşu için güvenilir bir yol gerekiyor” ifadelerini kullanırken, aynı etkinlikte konuşan Suudi mevkidaşı Faysal bin Ferhan da ABD-Suudi mutabakatının “çok yakın” olduğunu belirtti. Washington yönetimi Riyad ve Tel Aviv arasında normalleşmeyi sağlayabilmek için Suudi Arabistan’a askeri ittifak tarzı güvenlik garantileri sunmayı planlıyor. Buna karşı İsrail’den bağımsız Filistin devletinin kurulmasına onay vermesini istiyor.
‘GÜVENİLİR PLAN YOK’
Blinken’ın konuşmasında değindiği bir diğer konu ise İsrail’in Refah kentine yönelik olası operasyonuydu. İsrail, ABD’nin kentteki yaklaşık 1.5 milyon yerinden edilmiş Filistinli sivilin zarar göreceği gerekçesiyle karşı çıktığı operasyonun hazırlıklarını sürdürüyor. İsrailli yetkililerden sivillerin tahliyesi için planlama yapıldığı yönünde açıklamalar gelse de Blinken dün “Henüz sivillerin etkili bir şekilde korunacağı güvenini veren bir plan göremedik” dedi.
YENİ PLANDA NELER VAR
ABD’li Bakan Blinken’ın “İsrail açısından oldukça cömert” diye nitelediği ateşkes anlaşması taslağı dün Kahire’ye giden Hamas heyeti tarafından Mısır ve Katarlı yetkililerle masaya yatırıldı. AFP’ye açıklamada bulunan üst düzey Hamas yetkilisi anlaşma detaylarıyla ilgili “ciddi bir sorun olmadığını” ve İsrail’in engeller çıkarmaması halinde atmosferin olumlu göründüğünü ifade etti.
KALICI BARIŞ İHTİMALİ
Amerikan Axios haber sitesine konuşan İsrailli kaynaklar da savaşın başından bu yana ilk kez Tel Aviv yönetiminin “kalıcı barışın tesisi” için görüşmelere açık olduğunu aktardı. Hamas sürecin başından bu yana kalıcı ateşkes, İsrail güçlerinin Gazze’den tamamen çekilmesi ve yerinden edilmiş Filistinlilerin Gazze’nin kuzeyine dönüşü şartlarından taviz vermezken, yeni anlaşmanın her iki tarafa da tavizler vermeye ve uzun süreli barış için görüşme zemini oluşturmaya uygun olduğu belirtiliyor.
TAKAS VE ATEŞKES
– Mısır basınına göre iki aşamalı anlaşmada öncelikle 3 haftalık bir ateşkes ve 30 İsrailli esirin serbest bırakılması öngörülüyor. İsrail ise sayıları henüz kesinleşmeyen Filistinli mahkûmları serbest bırakacak.
– İkinci aşamada 10 haftalık bir ateşkes ve tarafların müzakere edilecek daha geniş bir esir takasını uygulaması öngörülüyor. Ayrıca en az 300 bin Filistinlinin Gazze’nin orta ve kuzey kesimlerine dönüşü planlanıyor.
FİDAN VE BLİNKEN GAZZE’Yİ GÖRÜŞTÜ
İSLAM İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Arap Birliği’nin Gazze’deki katliamın sona erdirilmesi ve kalıcı barışın sağlanması amacıyla oluşturduğu Temas Grubu, Riyad’da toplandı. Yoğun bir diplomasi trafiği yürüten Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, toplantının ikinci gününde de mevkidaşlarıyla temaslarda bulundu. Fidan, Malezya Başbakanı Enver İbrahim ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüştü. Diplomatik kaynaklardan edinilen bilgiye göre Fidan, görüşmede ABD’li mevkidaşına Gazze’deki katliamın bir an önce sona ermesi gerektiği; kalıcı ateşkes ve insani yardımların Gazze’ye ulaşması için İsrail üzerinde baskı kurulması gerektiğini vurguladı.
Bilgi notu: İsrail ve Hamas arasında kasım ayında 7 günlük ateşkes gerçekleşmişti. Hamas 81 İsrailli rehineyi İsrail 240 Filistinli mahkûmu serbest bırakmıştı. Hamas’ın elinde 130 rehine olduğu sanılıyor.
